Kifua kikuu (kifupi kama TB) ni ugonjwa wa kuambukiza ambao kimsingi huathiri mapafu na unaweza kuenea hadi sehemu zingine za mwili kama vile mgongo, ubongo na figo. Ulimwenguni, TB ni tatizo kubwa la kiafya hasa katika mataifa ya Afrika yanachangamoto ya aina sugu za TB (1). Kifua kikuu huenezwa kupitia chembechembe za hewa, kwa kawaida wakati wa kikohozi, kupiga chafya na kuzungumza. Kuna ainisho kuu mbili za TB; Maambukizi ya Kifua Kikuu (ambapo bakteria hulala kwenye mwili bila kusababisha dalili). Pili, ugonjwa wa TB (ambao ni wa kuambukiza na dalili).
Dalili za TB
Kifua kikuu husababishwa na bakteria wa Mycobacterium tuberculosis. Watu walio na TB iliyofichika hawaonyeshi dalili, lakini wale walio na TB hai wanaweza kupata kikohozi cha kudumu, maumivu ya kifua, kukohoa damu, uchovu, kupungua uzito, baridi, homa, na jasho la usiku.
Utambuzi wa TB
Kifua kikuu hugunduliwa kwa kutumia vipimo viwili vya msingi vya uchunguzi: kipimo cha ngozi cha Mantoux tuberculin (TST) na kipimo cha damu cha interferon gamma release (IGRA). Vipimo zaidi vya uchunguzi vinaweza kujumuisha uchambuzi wa makohozi na kiowevu cha mapafu, X-ray ya kifua, na CT scans (3).
Matibabu ya TB
Mtu yeyote aliye na TB au anayeonyesha dalili anapaswa kushauriana na mtoaji wake wa huduma ya afya mara moja. Uchunguzi wa mapema na matibabu ni muhimu, kwani TB ambayo haijatibiwa inaweza kusababisha kifo (1). TB inatibiwa kwa mchanganyiko wa dawa, ikiwa ni pamoja na Isoniazid, Rifampin, Ethambutol, Pyrazinamide, na Rifapentine (3). Matibabu kwa kawaida huchukua muda wa miezi sita hadi tisa, na ni muhimu kukamilisha kozi kamili ili kuhakikisha bakteria wote wameuawa (1,3). Baadhi ya aina za TB zimekuza ukinzani wa dawa, na kufanya matibabu kuwa magumu zaidi. Shirika la Afya Ulimwenguni linakadiria kuwa ni 48% tu ya wagonjwa walio na TB sugu ya dawa nyingi ambao hugunduliwa na kutibiwa barani Afrika ndio wanaotibiwa au kumaliza matibabu kwa mafanikio (1).
Kuzuia Kifua Kikuu
Hatua za kuzuia ni pamoja na usafi wa mikono, adabu za kukohoa, na kufuata miongozo ya matibabu ili kuepuka kueneza ugonjwa huo. Chanjo ya Bacillus Calmette-Guerin (BCG) inatumika katika baadhi ya nchi zilizo na viwango vya juu vya TB (4).
Marejeleo
K. Abato, T. Daniel, P. Prasad, R. Prasad, B. Fekade, Y. Tedla, H. Yusuf, M. Tadesse, D. Tefera, A. Ashenafi, G. Desta, G. Aderaye, K. Olson, S. Thim, A. E. Goldfeld, (2015) Achieving high treatment success for multidrug resistant TB in Africa: initiation and scale-up of MDR TB care in Ethiopia—an observational cohort study. Thorax, (first published online 27 Oct 2015). thoraxjnl-2015-207374.full.pdf (bmj.com)
C. Lin, C. Lin, Y. Kuo, J. Wang, C. Hsu, J. Chen, W. Cheng, L Lee (2014), Tuberculosis mortality: patient characteristics and causes, BMC Infectious Diseases, volume 14, issue 15. Tuberculosis mortality: patient characteristics and causes | BMC Infectious Diseases | Full Text (biomedcentral.com)
C. Robert Horsburgh, Jr., M.D., Clifton E. Barry III, Ph.D., and Christoph Lange, M.D., (2015), Treatment of Tuberculosis, The New England Journal of Medicine, Volume 373, Issue 22. Treatment of Tuberculosis Review 2015.pdf (jvsmedicscorner.com)
K du Preez, J A Seddon, H S Schaaf, A C Hesseling, J R Starke, M Osman, C J Lombard, R Solomons (2019), Global shortages of BCG vaccine and tuberculous meningitis in children, volume 7, Issue 1. Global shortages of BCG vaccine and tuberculous meningitis in children - The Lancet Global Health
Commentaires